Kartacze, czyli tradycyjne cepeliny – przepis i historia regionalnego przysmaku

Wstęp

Kartacze, znane również jako cepeliny, to jedna z najbardziej rozpoznawalnych i lubianych potraw kuchni litewskiej i północno-wschodniej Polski, szczególnie popularna na Suwalszczyźnie i Warmii. Te miękkie kluski ziemniaczane z mięsnym farszem zachwycają smakiem, a ich przygotowanie, choć wymaga trochę czasu i precyzji, przynosi ogromną satysfakcję.

W Polsce kartacze kojarzą się często z domowym ciepłem, tradycją i rodziną – nie ma nic lepszego niż talerz gorących klusek polanych smażoną cebulką i podawanych ze śmietaną. W tym artykule przyjrzymy się dokładnie, czym są kartacze, skąd się wywodzą, jak je przygotować krok po kroku oraz jak urozmaicić ten klasyczny przepis.

Historia kartaczy

Kartacze są regionalnym daniem kuchni polskiej i litewskiej. Nazwa „kartacz” pochodzi prawdopodobnie od słowa oznaczającego kulę lub kształt przypominający kulę armatnią – właśnie takie są tradycyjne kartacze: duże, owalne kluski wypełnione mięsnym farszem.

Ich pierwowzorem są litewskie cepeliny (z litewskiego „cepelinai”), które swoją nazwę zawdzięczają charakterystycznemu kształtowi przypominającemu sterowiec Zeppelin. Kartacze powstały jako proste danie chłopskie, w którym ziemniaki stanowiły podstawę diety, a dodatek mięsa i cebuli pozwalał na urozmaicenie i dostarczenie białka.

Danie to rozpowszechniło się na tereny Polski północno-wschodniej, gdzie ziemniaki od wieków stanowią jeden z podstawowych składników posiłków. Do dziś kartacze są symbolem kuchni regionalnej i są bardzo popularne w restauracjach serwujących tradycyjne potrawy.

Składniki kartaczy – co jest najważniejsze?

Przygotowanie idealnych kartaczy wymaga dobrego wyboru składników. Podstawę stanowią ziemniaki – zarówno surowe, jak i ugotowane. Taka kombinacja pozwala uzyskać odpowiednią konsystencję ciasta ziemniaczanego, które jest elastyczne, ale nie rozpada się podczas gotowania.

Ziemniaki surowe i ugotowane

Surowe ziemniaki należy bardzo drobno zetrzeć, a następnie odsączyć nadmiar wody. Dzięki temu ciasto nie będzie zbyt wodniste, a kluski zachowają kształt. Ugotowane ziemniaki należy rozgnieść na gładkie puree, które dodaje masy lepkości i miękkości.

Mięso mielone

Tradycyjnie do farszu używa się mięsa wieprzowego lub wołowego, często mieszając oba gatunki dla smaku i soczystości. Mięso doprawia się solą i pieprzem, a także podsmaża na złoto z cebulą, która dodaje aromatu.

Cebula

Cebula to nie tylko składnik farszu, ale też dodatek podawany na wierzchu, który nadaje potrawie chrupkości i słodyczy.

Jajko

Dodatek jajka do ciasta ziemniaczanego pomaga w związaniu masy, dzięki czemu kartacze są bardziej zwarte i nie rozpadną się podczas gotowania.

Przyprawy

Sól i pieprz to podstawa, ale w niektórych rodzinach dodaje się też gałkę muszkatołową, majeranek lub czosnek dla bardziej wyrazistego smaku.

Krok po kroku – jak przygotować kartacze?

1. Przygotowanie ziemniaków

Surowe ziemniaki obierz i zetrzyj na drobnej tarce. Powstałą masę odciśnij dokładnie z nadmiaru wody. Ugotowane ziemniaki rozgnieć na puree.

2. Wyrabianie ciasta

Połącz ziemniaki surowe i ugotowane w jednej misce, dodaj jajko, sól i pieprz. Wymieszaj dokładnie, aż uzyskasz jednolitą, plastyczną masę.

3. Przygotowanie farszu

Cebulę drobno posiekaj i podsmaż na złoto na oleju lub maśle. Dodaj mięso mielone, dopraw solą i pieprzem, i smaż, aż mięso będzie dobrze przypieczone.

4. Formowanie kartaczy

Z ciasta ziemniaczanego odrywaj porcje, formuj z nich spłaszczone placki, nakładaj farsz mięsnym na środek, a następnie zlepiaj brzegi, formując owalne kluski.

5. Gotowanie

Gotuj kartacze w dużym garnku z osoloną wodą przez około 20 minut, aż wypłyną na powierzchnię i będą miękkie.

6. Podanie

Podawaj polane podsmażoną cebulką i, jeśli lubisz, ze śmietaną lub kwaśnym mlekiem.

Warianty i dodatki do kartaczy

Kartacze można modyfikować na wiele sposobów. Popularne są wersje z:

• Farszem z kapusty i grzybów (dla wegetarian)
• Dodatkiem boczku lub wędzonego mięsa w farszu
• Podawane z sosem grzybowym lub pieczarkowym
• Polane skwarkami i cebulką

Print